Niet jezelf kunnen zijn in de relatie. Weggaan of blijven?

Hoe kunnen mensen tien, vijftien, twintig jaar of langer zelfs het leven opbouwen met iemand en zich dan realiseren dat ze iets missen of dat er iets niet klopt?

Zijn ze gegroeid en kijken ze nu anders naar het leven? Zijn ze al die jaren werkelijk iets te kort gekomen en zien ze nu pas wat er gebeurd is? Of zijn er meer lagen in het verhaal te ontdekken?

Wanneer we naar antwoorden zoeken op de vraag ‘moet ik de relatie verbreken of niet’, is het heel verleidelijk om te denken dat we ongelukkig zijn vanwege de relatie of vanwege onze partner.

En die neiging is vaak gegrond, in ieder geval voor een deel. Je onvervulde behoeften, je pijn, je zorgen of frustraties zijn hoogstwaarschijnlijk legitiem en hebben aandacht nodig. En ik wilde dat ik met jou in gesprek kon gaan, zodat jij jouw verhaal kon delen en ik er mijn aandacht aan kon geven. Omdat je eigen verhaal dé plek is, waar alles begint wanneer je naar antwoorden zoekt.

Via deze tekst kan ik helaas geen dialoog met je beginnen, maar ik kan je wel vertellen wat mijn ervaringen zijn in het werken met koppels, zodat jij daar zo veel mogelijk van kan leren.

Relatietwijfels hebben is een complex onderwerp, daarom praat ik in deze blog niet over problemen die ontstaan zijn, doordat je partner verantwoordelijk is voor bijvoorbeeld affaires, misbruik van middelen, mishandelingen of grote psychische problemen waar hij of zij geen hulp voor zoekt. Als jij echter degene bent deze problemen in de relatie heeft gebracht, dan is deze blog wél voor jou. 

Omdat dit onderwerp zo complex is, bespreek ik hier maar een van de redenen die relatietwijfels kan doen ontstaan. 

Wat is er wel en wat is er niet?

Om een antwoord te vinden op de vraag: ‘moet ik blijven of niet’, kan het lonen om te onderzoeken welke patronen en dynamieken er tussen jou en je man/vrouw, maar ook in jouw persoonlijk aanwezig zijn. Zodat je op basis daarvan beter kan zien wat wel of niet mogelijk is in de toekomst.

Wanneer mensen aan de relatie twijfelen, het eerste waar ik nieuwsgierig naar ben, de vraag of zij het hele palet aan mogelijkheden in de communicatie met hun partner beheersen en toepassen. Wat bedoel ik hiermee?

Alle systemen in het leven, dus ook ons lijf, zoeken naar balans. Iedere beweging zoekt naar een tegenbeweging: inademen en uitademen, slapen en wakker zijn, eten en calorieën verbranden. 

In relaties vertaalt dit zich in geven en nemen, zich aan de ander aanpassen versus ruimte in durven te nemen, nieuwsgierig zijn naar de ander versus vertellen wat je zelf wil en durven om dingen te vragen en indien nodig daarvoor op te komen.

Relatietwijfels ontstaan vaak uit een innerlijke disbalans en het niet weten hoe sommige interacties met de partner aan te gaan of dit eenvoudigweg niet te durven doen. 

Kan jij jezelf zijn in de relatie? 

5 werkwoorden die ik geleend heb van Esther Perel, kunnen je wellicht helpen bij het oriënteren op hoe goed jij communiceert.

Geven
Nemen
Delen
Vragen
Ontvangen 

Zou jij kunnen zeggen dat jij in de communicatie met je partner alle vijf de werkwoorden goed toepast? In mijn ervaring, degene die aan hun relatie twijfelen hebben vaak moeite met bovengenoemde vijf werkwoorden in de communicatie met hun partner in balans te houden. 

Waar het bij relatietwijfels vaak op neer komt, is dat we bij onze partner niet ‘X, Y of Z’  kunnen zijn of voelen. En als dat zo is en je partner is geen monster, geen tiran of een dictator, dan zegt dit waarschijnlijk ook iets over jou. 

Als je nu protesteert: het is alleen mijn partner bij wie ik ‘X, Y of Z’ niet kan zijn of voelen, in de sociale context heb ik geen problemen, met vrienden of collega’s kan ik alles bespreken, bij hen kan ik mijzelf zijn, maar bij mijn partner niet…

Dan ben ik benieuwd naar wat jouw gedachten over het volgende zijn.

Wanneer de bovengenoemde werkwoorden niet gebalanceerd worden toegepast in de communicatie, dan is dat een vorm van niet jezelf kunnen of durven te zijn. En niet jezelf kunnen zijn komt vaak voort uit angst voor afwijzing. In een intieme relatie met de persoon met wie we samen het leven hebben opgebouwd, worden de grootste angsten aangewakkerd. 

Waarom? Afwijzing door een collega zal veel minder consequenties met zich meebrengen, zelfs als je gevoelens voor die persoon hebt, dan een afwijzing door je partner met wie je het leven deelt. Er staat veel meer op het spel, mocht je levenspartner je de rug toekeren, dan wanneer een beste vriend(in) dat zou doen.

En wanneer ik zeg ‘jezelf niet durven zijn’, dan doel ik niet op enige logica. Cognitief begrijpen we allemaal dat er niets gaat gebeuren, als we onze mond opendoen, terwijl onze partner ons boos aankijkt. Maar ons lijf werkt niet altijd mee. 

Ik denk dat het veilig is om te zeggen dat we allemaal ooit een moment van afwijzing hebben meegemaakt in ons leven. Het doet pijn, laat littekens achter, maar los daarvan is afwijzing iets onvermijdelijks in het leven.

Tegelijkertijd echter, is de angst voor afwijzing bij sommigen van ons zo groot dat het uiteindelijk de kwaliteit van de intieme relatie en het leven beïnvloedt. 

En dan kom je op een plek waar je niet voldoende of heel weinig over jezelf met je partner deelt. Je kunt denken dat je een open boek bent. Maar in werkelijkheid ben je veel meer bezig met geven of ruzie maken dan met het vertellen wat je werkelijk beweegt. Je bent veel meer bezig met alles voor de ander comfortabel te maken of de ander juist te bekritiseren, dan met een gezonde confrontatie aan te gaan.

In sommige situaties kan de disbalans zo groot zijn, en een persoon zo weinig aandacht geeft aan hoe hij of zij (constructief) zijn of haar behoeftes kan aangeven, dat deze persoon  boos wordt, wanneer iemand hem of haar vraagt ‘wat wil jij?’ Omdat hij of zij niet kwetsbaar durft te zijn.

Iemand die angst voor afwijzing heeft, heeft ergens in zichzelf de  verwachting: ‘ik ben het niet waard’, wat het dan ook mag zijn

En een van de manieren om met afwijzing om te gaan, is om jezelf af te sluiten. Afstand te nemen, onzichtbaar te zijn of in het andere uiterste te schieten: steeds kritiek geven.

Deze mensen kunnen moeite hebben met het laten weten wat er werkelijk in hen gaande is, ze laten de kwetsbare plekken in zichzelf niet zien, en soms weten ze niet eens zelf wat hun kwetsbare plekken zijn. Ze blijven op veilige afstand van hun eigen gevoelens, waardoor hun relatie uiteindelijk enigszins oppervlakkig is en minder diepte heeft dan ze eigenlijk wensen.

Na pijnlijke ervaringen, die soms al in de eerste levensjaren plaats hebben gevonden, kan iemand de conclusie trekken om op niemand meer te rekenen, alleen nog op zichzelf. Daarmee leert iemand zichzelf een defensieve respons aan in de vorm van afstand nemen of ruzies aangaan. Als ik me nooit voldoende geliefd heb gevoeld, als ik nooit het idee heb gehad dat er genoeg om mij gegeven werd, dan stop ik met het laten zien wie ik ben, omdat het te pijnlijk is en omdat het toch geen nut heeft: er komt toch geen respons. Als jij deze  dynamiek in je huidige relatie voelt, dan is de kans aanzienlijk dat jij dit in het verre verleden (je jeugd?) ook al hebt ervaren.

Het andere uiterste van het verbergen van je kwetsbare zelf is de partner te bekritiseren en niet te weten hoe een gezonde confrontatie aan te gaan. En zeggen: je begroet mij nooit als ik thuis kom. In plaats van jezelf kwetsbaar op te stellen en te zeggen: Ik voel me heel onzeker als je TV blijft kijken, wanneer ik thuiskom. Zou je dit voor mij kunnen doen: mij bij deur begroeten, als ik binnenstap?

Hoe duidelijkheid te scheppen in je volgende stap

Het meest fundamentele werk dat we te doen hebben, wanneer het op onszelf aankomt, is in evenwicht te blijven met betrekking tot interne processen, vooral op het moment dat  onze behoeften onvervuld zijn. 

Wanneer we in evenwicht zijn, dan kunnen we optimaal functioneren en de onvervulde behoefte niet alleen voelen maar ook constructief aangeven. Indien nodig kunnen we voor onszelf opkomen, onze grenzen aangeven en mocht het nodig zijn, dan kunnen we op een gezonde manier aan het bootje van de relatie durven te schudden. Op dat moment zijn we in staat om uit te ademen en om in te ademen. We zijn in balans. Wij zijn onszelf.

Als je niet de rust hebt om in evenwicht te blijven in de relatie, op het moment dat jouw behoeften niet worden vervuld, dan kan je de neiging hebben om jezelf af te sluiten of om jezelf in de relatie te verliezen. Of je kunt naar het andere uiterste gaan en harde confrontaties opzoeken, die uiteindelijk niets opleveren.

En die leuke collega? De nieuwe persoon in je leven, op wie je verliefd bent (mocht dat het geval zijn), is een trigger die jou eraan herinnert wie je bent. Vaak is het niet eens de persoon die je zo leuk vindt, maar de diepte in jezelf die jij in het contact met hem of haar herontdekt hebt. Een diepte waarvan sommigen van ons zich al vanaf heel jong hebben geprobeerd af te sluiten en hebben geprobeerd te onderdrukken, omdat het te pijnlijk was om jezelf te zijn. 

Het probleem is dat je over een paar jaar weer terug bij af bent, als je voor een ander leven of een andere persoon kiest, mits er bij jou iets verandert.

Ik zeg niet dat jij in je huidige relatie moet blijven of dat je juist moet weggaan. Ik nodig je uit om te onderzoeken hoe jij in elkaar zit. Voordat je alle bruggen verbrandt, is het wellicht een optie om eerst in kaart te brengen wat er in jou gaande is, waardoor je in de ene setting beter jezelf kan zijn dan in de andere setting. Wanneer jij je eigen achilleshiel in kaart brengt, dan kan je beter zien welke volgende stap voor jou het beste is.  

Dat we aan onszelf kunnen werken is een feit, de vraag is alleen met welke persoon je dat gaat doen. Omdat de persoon die jij gaat kiezen, altijd onafgemaakte zaken in je zal triggeren.

Voor diensten lees hier. 

Praktijk voor relatietherapie Anna A. Klijn
Woudrichem ·  Noord Brabant