Na 15 jaar huwelijk is de koek op. Is er nog iets om er samen voor te gaan?

‘’Mijn man en ik zijn bijna 15 jaar getrouwd en hebben 3 kinderen van 16, 12 en 10. Ik weet niet of ik nog in deze relatie wil blijven. Voor mij is de koek op. Praten met elkaar doen we niet. Hij is geen prater. En ik heb opgegeven, omdat het praten geen nut had. Deze week heb ik aangegeven dat het zo niet verder kan en dat we echt in gesprek moeten gaan. Maar ik wil ook niet dat verwijten worden gemaakt. We moeten ondervinden of er van beide kanten nog iets is om voor te gaan en of we dit beide ook willen. Hij geeft aan van wel, ik neig naar niet en denk dat de koek is op. Hoe beginnen we een gesprek?’’ - Sonja 

De vraag van Sonja is erg belangrijk omdat deze situatie vaak voorkomt. Dit is hoe ik ‘niet met elkaar praten’ zie: niet communiceren is het verbergen van je emoties, gevoelens, verlangens en behoeften.

Het draait hier om de neiging te hebben geen reactie te geven: ongeacht of dit een positieve of negatieve reactie is. Dit doen we om onszelf te beschermen natuurlijk. Omdat we niet nog meer willen worden gekwetst. Maar door te zwijgen bereiken we vaak het tegenovergestelde effect. En daarom voelen we ons miserabel, ongeliefd, niet gewaardeerd, ontoereikend en reddeloos. Met als gevolg: we nemen afstand en zoeken geen connectie.

Dit is waarschijnlijk een van de meest destructieve beschermingsmechanismen in de communicatie: jezelf verbergen. Hoe kunnen we deze destructieve vorm van met elkaar omgaan doorbreken?

Wat betekent ‘de koek is op’?

 Achter die uitspraak schuilt verloren hoop. Niet uitgekomen verlangen. Pijn. Verdriet. Eenzaamheid. Teleurstellingen. Om te ondervinden of er van beide kanten er nog iets is om voor te gaan, willen we over onze behoeften, de hoop en onze dromen met elkaar in gesprek. Dit brengt ons bij de volgende uitdaging.

Wanneer jullie de behoeften uiten, gebeurt er hoogstwaarschijnlijk het volgende:

A. Jullie voelen je niet begrepen, niet gehoord, niet gezien en niet gewaardeerd.
B. Als gevolg van het bovengenoemde maken jullie verwijten naar elkaar toe.
C. Als gevolg van het bovengenoemde praten jullie niet meer met elkaar, want het heeft toch geen nut.

Dit patroon herhaalt zich steeds opnieuw. Zodra er iets wordt gezegd, volgt er onbegrip, daarna komen de verwijten die vervolgens met stilte en afstand worden afgesloten. Er komt geen vooruitgang of verbetering. Alles blijft hetzelfde.

Wanneer dit te lang duurt, gaan we denken dat er niets meer over is om voor te gaan. We beginnen te dromen over een dag wanneer we weer ‘alleen’ zijn. Want zo’n relatie kan toch niemand gelukkig maken? Is het mogelijk om hier nog uit te komen? En zo ja, hoe?

Zolang jullie nog niet alle stenen hebben omgedraaid, weet je nooit zeker welk besluit de juiste zal zijn. Hieronder volgt een aantal stappen die jullie kunnen helpen om het gesprek met elkaar aan te gaan zodat jullie wel vooruitgang kunnen boeken.

Hoe een gesprek te beginnen: Reflecteer in plaats van reageer

Wanneer we gesloten zijn kunnen we zelden reflecteren. Wij stoppen met nieuwsgierig te zijn. In plaats daarvan gaan we reageren. Er is een groot verschil tussen die twee. Een reflectie vereist dat we afstand van het onderwerp kunnen nemen.

Zodat we hem beter kunnen bekijken en bestuderen. En vervolgens worden we nieuwsgierig naar diverse alternatieven. Wanneer we gesloten zijn, zijn we te veel gefocust op één mogelijkheid. We richten onze aandacht voornamelijk op wat we tekort zijn gekomen.

Wanneer we de tijd nemen om te reflecteren, kunnen we over nadenken over wat een ander bedoelde, in plaats van direct te veronderstellen dat ze ons willen kwetsen of dat ze egoïstisch zijn.

Meestal, wanneer we gesloten zijn, zijn onze veronderstellingen negatief. We denken niet aan de positieve intenties van een ander en veronderstellen direct het slechtste.

Durf kwetsbaarheid te tonen

Ik denk dat het belangrijk is om te zien dat verwijten dienen als een dekmantel voor teleurstellingen, onvervulde behoeften en niet uitgekomen verlangens. Achter verwijten schuilen onze wensen en hoop dat we koesteren. Wanneer we zeggen: “Je doet … nooit”, bedoelen we: “Ik wou dat je ... wel deed”.

Daarom adviseer ik om je wens uit te spreken. Zeg gewoon wat je wil. Indien je je verlangen met je partner al weleens gedeeld heb, dan is je antwoord wellicht: “Maar ik heb al verteld wat ik wil en kreeg toch niets.” Met andere woorden: “In plaats van mijzelf kwetsbaar op te stellen, de vragen nog een keer te formuleren en te wachten op een mogelijkheid dat mijn behoeften wellicht onbeantwoord zullen blijven, ga ik liever mijn boosheid en verwijten uiten in plaats van mijn pijn voelen.’’

Met als resultaat: hoe meer je je op de boosheid en verwijten focust, hoe meer boosheid en verwijten zal je terugkrijgen. Je wordt gevangen in een draaikolk van negatieve escalatie. Daarom zijn jullie ook gestopt met elkaar te praten, want het heeft toch geen nut.

Deze gesprekken kan je niet vermijden

 - Weet je, dit doet pijn. En het zou fijn zijn als je meer naar me kan luisteren. Het zou veel voor me betekenen als jij … doet. Wanneer je … niet doet, voel ik me… .

Kortom, blijf bij je verzoek. Wanneer je steeds een lange waslijst ter sprake brengt met wat nooit gebeurt of wat altijd gebeurt (het negatieve): “We gaan nooit uit. Ik moet altijd alles zelf regelen. Jij helpt mij nooit met… Jij geeft altijd al het geld uit. Jij bent altijd te moe voor seks. Je belt mij nooit overdag op. Ik krijg nooit een cadeautje van je.” Met zulke statements insinueren we dat in de relatie plaats is voor maar één persoon.

Stop met ‘altijd’ en ‘nooit’

Zeg niet: “We gaan nooit uit op date’’, maar vertel wat je werkelijk voelt. “Kunnen we een keer op een date? Ik wil samen met jou een keer uitgaan zonder de kinderen. Ik mis dit tussen ons. Ik heb een idee voor een date.” Praat over wat je op de date zou willen doen en ga niet het gebrek aan dates in je relatie interpreteren als een feit dat een ander jou bewust wil kwetsen en daarom jouw verzoeken negeert. Let op het verschil tussen de volgende zinnen.

1) - We doen nooit iets leuks samen. Jij organiseert ook nooit iets leuks voor ons om te doen. v.s. - Weet je wat ik echt wil? Ik wil samen met jou op date. Ik mis de tijden dat we samen zonder de kinderen op pad gingen. Het zou geweldig zijn om met jou op date te gaan.

2) - Ik ben degene die altijd seks initieert. Jij doet dit nooit. Wanneer is de laatste keer dat je mij hebt benaderd, laat staan laten zien dat je geïnteresseerd bent in seks? v.s. - Weet je, ik mis het wanneer je mij benadert voor seks. Zou je een keer naar mij willen luisteren over hoe je mijn behoefte zou kunnen vervullen?

Zie je het verschil? En kan je ‘horen’ met welke van de twee je meer kansen hebt om datgene te krijgen waar je om vraagt?

Wees nieuwsgierig & neem verantwoordelijkheid

Neem in plaats van direct naar verwijten te gaan een pauze om nieuwsgierig te zijn. Wil je niet met me praten? Waarom niet? Ben je boos, gekwetst? Wat kan ik doen om aan onze relatie bij te dragen? Neem zelf ook verantwoordelijkheid voor wat in de relatie gebeurt. Wanneer koppels relatieproblemen ondervinden of aan de relatie gaan twijfelen, bevinden ze zich vaak in negatieve patronen. Alles verandert zodra beide verantwoordelijkheid op zichzelf nemen. Dit geldt zowel voor Sonja als voor haar man. Nu zou je wellicht kunnen denken: “Maar ik heb gelijk, zij zitten fout. Zij doen nooit/altijd… .” En weet je, het is mogelijk dat jij gelijk hebt. Maar met gelijk krijgen, krijg je niet noodzakelijk wat je wil. Stel daarom de vraag: ‘’Wil ik gelijk hebben, of wil ik samen zijn en connectie delen?’’ Met andere woorden: gelijk willen hebben ten koste van compassie en aardig zijn, is niet wijs. Volwassen worden is realiseren dat we niet altijd gelijk hoeven te krijgen.  

Relatietherapeut Anna Klijn, Woudrichem N-B